Rewizja Krajowego Standardu Gospodarki Leśnej FSC w Polsce

FSC International wyznacza ogólne wytyczne, międzynarodowe ramy, zapewniające spójność wymogów FSC na całym świecie. Są one ujęte w dokumentach normatywnych Zasady i Kryteria FSC, oraz Międzynarodowych Wskaźnikach Ogólnych będących podstawą standardów FSC na całym świecie. Zasady i Kryteria FSC ulegają co pewien czas rewizji, zmieniają się bowiem warunki przyrodnicze, społeczne i ekonomiczne, a także wzrasta poziom wiedzy naukowej. Wraz ze zmieniającymi się międzynarodowymi ramami FSC, cyklicznej rewizji wymagają również standardy krajowe, które należy dostosować do najnowszej wersji Zasad i Kryteriów w oparciu o Międzynarodowe Wskaźniki Ogólne. Analogiczne procesy rewizji odbywały się, bądź wciąż trwają we wszystkich krajach, w których funkcjonuje certyfikacja gospodarki leśnej FSC.

FSC International wyznacza ogólne wytyczne, międzynarodowe ramy, zapewniające spójność wymogów FSC na całym świecie, jednakże warunki przyrodnicze, społeczne i gospodarcze, oraz prawne są zróżnicowane w poszczególnych krajach. Dlatego też ogólne wytyczne FSC dostosowywane są w poszczególnych krajach do warunków lokalnych tak, aby wymagania w Krajowym Standardzie uwzględniały aspekty prawne, przyrodnicze, społeczne i ekonomiczne gospodarki leśnej prowadzonej w danym kraju. W tym celu, tam gdzie to możliwe, powoływane są krajowe Grupy Opracowujące Standard (ang. SDG - Standard Development Group) składające się z niezależnych od FSC ekspertów, reprezentujących różne grupy interesów. Takie rozwiązanie zastosowano początkowo m.in. w Polsce – od stycznia 2018 r. Krajowy Standard opracowywany był przez tzw. Grupę Opracowującą Standard

W lutym 2022 r. Grupa SDG została rozwiązana decyzją FSC International i wdrożony został alternatywny proces ukończenia standardu dla Polski – FSC International powołało w tym celu Techniczną Grupę Roboczą (dalej: TWG, z ang. Technical Working Group).

Członkowie Grupy SDG zostali wybrani na podstawie nadesłanych zgłoszeń, w oparciu o wytyczne i procedury FSC – lista członków Grupy SDG. W skład Grupy SDG w Polsce wchodziło 10 osób reprezentujących różne organizacje, przypisanych do trzech izb: społecznej, przyrodniczej i ekonomicznej. Grupa ta podejmowała decyzje na podstawie konsensusu, który rozumiany jest jako powszechna zgoda co do uznania propozycji, przy braku trwałego sprzeciwu wobec niej. Grupa SDG dostosowywała zaproponowane treści wskaźników międzynarodowych do polskich realiów, w oparciu o instrukcje dla opracowujących standard. Każdy ze wskaźników był analizowany i mógł zostać przez Grupę odrzucony, przyjęty bez zmian lub zaadaptowany (tzw. procedura transferu FSC). Grupa mogła również dodać nowy wskaźnik. Grupa dbała, aby wskaźniki w Krajowym Standardzie uwzględniały aspekty prawne, przyrodnicze, społeczne i ekonomiczne gospodarki leśnej prowadzonej w Polsce. Proces rewizji standardu wymagał więc dużego zaangażowania członków Grupy SDG, by przeanalizować każdy ze wskaźników, dostosować go do polskich realiów oraz finalnie osiągnąć akceptację wszystkich członków Grupy. Dodatkowo utworzone zostało Forum Konsultacyjne, w którym uczestniczyć mogli wszyscy zainteresowani.

FSC International jest właścicielem krajowych standardów i koordynuje procesy ich rewizji, czuwa nad harmonogramem prac i finalnie akceptuje propozycje standardów. Pracownicy reprezentujący FSC w poszczególnych krajach są odpowiedzialni za koordynowanie procesu rewizji. FSC w Polsce wspiera formalnie i organizacyjnie Grupę TWG(z angielskiego Technical Working Group) - analogicznie, jak wcześniej wspierało Grupę SDG, ale to Grupa TWG ma za zadanie wypracować propozycję brzmienia poszczególnych wskaźników.

Projekt nr 1 Krajowego Standardu

W trakcie 2018 r. powstał pierwszy projekt Krajowego Standardu, wypracowany przez Grupę SDG. Na początku 2019 r. został on poddany konsultacjom publicznym - Projekt nr 1. W konsultacjach wzięło udział ponad 300 interesariuszy, którzy nadesłali około 2 tys. unikalnych uwag (w sumie uwag było ok. 20 tys., jednak wiele z nich się powtarzało). O dużym zainteresowaniu i zaangażowaniu interesariuszy w proces konsultacji świadczyć również może obecność ponad 60 osób na otwartym spotkaniu konsultacyjnym, które odbyło się 19 lutego 2019 r. w Warszawie. Krajowi Reprezentanci FSC International przygotowali Raport z konsultacji publicznych Projektu nr 1.

Proces analizy nadesłanych uwag, ponownej dyskusji poszczególnych zapisów Standardu i wypracowania konsensusu przez SDG trwał od marca 2019 r. do marca 2021 r. W tym czasie odbyło się 39 spotkań SDG, w tym 15 spotkań on-line. W 3 spotkaniach uczestniczyło łącznie 4 ekspertów zewnętrznych, FSC zasięgnęło również w toku prac, na wniosek SDG, pisemnej opinii prawnej, opinii językoznawcy i opinii Forum Konsultacyjnego oraz ekspertów technicznych. Był to wysiłek niezbędny, aby Grupa SDG rzetelnie mogła przeanalizować wszystkie przekazane komentarze i propozycje zmian.

Projekt nr 2 Krajowego Standardu

Grupa SDG uzgodniła w toku prac treść większości zapisów Projektu nr 2 Krajowego Standardu jednakże nie udało jej się osiągnąć konsensusu co do treści: 4 wskaźników (6.3.2., 6.3.7., 6.5.4., 6.5.5.), komentarza pod wskaźnikiem 6.3.6, treści Tabeli 3.2.2.”Strategie zarządzania HCV 3.2. (Załącznik I. Krajowe Ramy Szczególnych Wartości Ochronnych dla Polski” projektu standardu). Nieuzgodnione przez SDG zapisy Projektu nr 2 Krajowego Standardu były wielokrotnie dyskutowane przez SDG w okresie dwóch lat (marzec 2019 – marzec 2021), a zebranie opinii forum konsultacyjnego i ekspertów technicznych przez Krajowych Reprezentantów FSC nie zaowocowało uzgodnieniem ww. zapisów Projektu nr 2 przez SDG. W związku z powyższym, zgodnie z punktem 10.3 FSC-STD-60-006 (V1-2) Wymogi dotyczące procesu opracowywania i utrzymania Krajowych Standardów Gospodarki Leśnej, FSC International, jako właściciel standardu i procesu jego rewizji, wstrzymało tymczasowo prace Grupy i podjęło odpowiednie kroki, aby przejść do konsultacji publicznych i testów terenowych Projektu nr 2 Krajowego Standardu (szczegółowa informacja znajduje się w Projekcie nr 2 Krajowego Standardu). W terminie 01.07-01.09.2021 Projekt nr 2 Krajowego Standardu został poddany konsultacjom publicznym, równolegle poddany został testom terenowym w 3 różnych lokalizacjach (testy przeprowadziły niezależnie trzy jednostki certyfikujące - każda w innej lokalizacji).

W konsultacjach publicznych Projektu nr 2 wzięło udział 112 interesariuszy, którzy nadesłali 4182 uwagi (w tym 918 uwag unikalnych).

Projekt nr 3 Krajowego Standardu

W październiku 2021 r. Grupa SDG wznowiła prace nad Standardem (łącznie, po konsultacjach Projektu nr 2 odbyły się dwa spotkania SDG, w których dodatkowo zdalnie uczestniczyło dwóch zewnętrznych ekspertów). 10 grudnia 2021 r. FSC International wystosowało do Grupy SDG oficjalne pismo, w którym wyraziło poważne zaniepokojenie ciągłym brakiem postępów w uzgadnianiu nierozstrzygniętych wskaźników w rewidowanym krajowym standardzie dla Polski. FSC International zwróciło uwagę, że proces rewizji NFSS jest opóźniony o ponad rok, a nieuzgodnione wskaźniki były wielokrotnie dyskutowane przez SDG przez ostatnie 2 lata (od czasu konsultacji społecznych 1. Projektu nr 1 standardu - styczeń-marzec 2019 r.). W związku z powyższym FSC International poprosiło Grupę SDG o przedstawienie do 10 stycznia 2022 r. uzgodnionego przez SDG planu finalizacji projektu Krajowego Standardu. 

11 lutego 2022 r., z uwagi na brak porozumienia w ramach Grupy SDG co do finalnego projektu Krajowego Standardu i brak przedstawienia przez nią planu finalizacji standardu, FSC International podjęło decyzję o rozwiązaniu Grupy SDG i ukończeniu standardu w oparciu o alternatywne procedury rewizji standardu. 

Z uwagi na to, że Grupa SDG nie przedłożyła ostatecznego projektu Krajowego Standardu, ani nie przedstawiła planu finalizacji prac nad Krajowym Standardem w wyznaczonym terminie, FSC International zainicjowało ukończenie Krajowego Standardu zgodnie z alternatywną procedurą rewizji – tzw. Przejściowym Standardem Krajowym (dalej: INS – Interim National Standard). 

Proces ten został zdefiniowany w oparciu o istniejące wymagania FSC, a także decyzję Rady Dyrektorów FSC International z marca 2021 r. W decyzji tej Rada Dyrektorów FSC International zatwierdziła tymczasowe podejście do scenariuszy, w których istniejący krajowy proces opracowania/rewizji standardów nie przyniósł rezultatu. Takie podejście umożliwia FSC International zapewnienie postępu w procesach tworzenia Standardów Gospodarki Leśnej i wykorzystanie efektów krajowych procesów w przypadku ich niepowodzenia. 

Zgodnie z procedurami i decyzjami dyrektorów FSC jako punkt wyjściowy dla prac Grupy TWG został wykorzystany ostatni konsultowany projekt nr 2 Standardu. Grupa TWG zapoznała się również z uwagami z konsultacji projektu nr 2, które miały miejsce w 2021 r. W toku prac nad projektem nr 3 TWG uwzględniła część komentarzy i sugestii respondentów oraz wnioski, które powstały po testach terenowych Standardu.  

W efekcie, Projekt nr 3 Standardu został poddany konsultacjom publicznym (29 lipca – 8 września 2022), w których udział wzięło 117 interesariuszy. Aby przybliżyć proces rewizji i zasady udziału w konsultacjach, Krajowi Reprezentanci FSC zorganizowali 18 sierpnia 2022 r. webinarium dla wszystkich zainteresowanych. Wzięło w nim udział ponad 120 osób lub organizacji zainteresowanych tym tematem. W sumie podczas trzeciej rundy konsultacji publicznych respondenci nadesłali 5722 komentarze, z których 385 miało unikalny charakter. Członkowie TWG przeanalizowali je i zgodnie z procedurami wzięli pod uwagę podczas prac nad projektem Przejściowego Krajowego Standardu dla Polski. 

Przedstawiciele FSC w Polsce, w porozumieniu z Komitetem ds. wdrożeń i standardów FSC, a później także z TWG, postanowili przeprowadzić dodatkowe, ukierunkowane konsultacje wybranych wskaźników Projektu nr 3. Dodatkowe, czwarte konsultacje wynikały z następujących przyczyn: 

• W ramach konsultacji publicznych Projektu nr 3 Standardu powtarzały się opinie dotyczące potencjalnej niezgodności treści niektórych wskaźników z polskim prawem.  

• FSC zależało na zapewnieniu, że uwagi zostały przekazane przez przedstawicieli wszystkich kluczowych grup interesariuszy. 

Finalnie w konsultacjach udział wzięło 27 interesariuszy, którzy nadesłali 692 komentarze, z czego 460 miało unikalny charakter. Członkowie TWG przeanalizowali je i zgodnie z procedurami wzięli pod uwagę w opracowywaniu finalnego projektu Przejściowego Krajowego Standardu dla Polski. 

Projekt nr 4 Krajowego Standardu

W maju 2023 r. Grupa TWG przekazała Projekt nr 4 Standardu do jednostki FSC International ds. wdrożeń i standardów (Performance and Standard Unit – PSU) w celu jego oceny formalnej i merytorycznej. Po otrzymaniu komentarzy od PSU Grupa TWG przystąpi do uzasadnienia swoich decyzji lub do ewentualnych modyfikacji treści Projektu nr 4 Standardu.

>> Przejdź do Projektu nr 4

Od maja do grudnia 2023 r. trwała ocena formalna i merytoryczna Projektu nr 4 przekazanego przez Grupę TWG. Oceny dokonała jednostka FSC International ds. wdrożeń i standardów (Performance and Standard Unit – PSU). Po otrzymaniu komentarzy od PSU Grupa TWG przekazała uzasadnienia swoich decyzji i wprowadziła modyfikacjew treści Projektu nr 4 Standardu. Następnie projekt standardu został przedstawiony Komitetowi ds. Polityk i Standardów. 19 marca br. Komitet ten zaakceptował Przejściowy Krajowy Standard Odpowiedzialnej Gospodarki Leśnej FSC dla Polski z pewnymi warunkami. Techniczna Grupa Robocza odpowiedzialna za rewizję Krajowego Standardu FSC ma za zadanie tak zmodyfikować jego treść, aby spełnić warunki postawione przez Komitet.

23 sierpnia 2023 r. odbyło się webinarium poświęcone poświęcone rewizji Krajowego Standardu Gospodarki Leśnej FSC dla Polski. W webinarium uczestniczyło ponad 70 osób, w tym przedstawiciele zarządców lasów, przemysłu drzewnego, pracowników leśnych, a także organizacji pozarządowych, mediów i firm certyfikujących.

>> Prezentacja z webinaru 23 sierpnia 2023 r.

>> Q&A - odpowiedzi na pytania zadane podczas webinaru

Zgodnie z procedurami FSC, kolejnym etapem rewizji standardu jest modyfikacja standardu przez Grupę TWG w oparciu o warunki postawione przez Komitet ds. Polityk i Standardów. Następnie końcowa, zaakceptowana wersja Krajowego Standardu FSC zostanie opublikowana. Po 3 miesiącach od publikacji wejdzie on w życie.

Przypominamy, że po wejściu w życie zatwierdzonego Standardu dla Polski nastąpi okres przejściowy trwający od 12 do 18 miesięcy, by dać wszystkim (posiadaczom certyfikatu, jednostkom certyfikującym) czas na wdrożenie stosownych zmian. Zarządcy lasów, aby utrzymać certyfikację, będą musieli przystąpić w tym czasie do audytów zgodnie z nowym Standardem. Do czasu wejścia w życie Przejściowego Standardu Krajowego dla Polski wciąż obowiązuje standard z 2013 r.: FSC-STD-POL-01-02-2013 PL, w oparciu o który certyfikowane są lasy w Polsce.